શાસ્ત્રો અનુસાર ભારતના ચાર ધામના નામ Dharm Garath ke anusar Char Dham Yatra

ભારતના ચાર ધામના નામ વિશે ઘણા લોકોને ગેરસમજ છે. ચાર ધામના નામે લોકો બદ્રીનાથ, કેદારનાથ, ગંગોત્રી અને યમુનોત્રીના નામ જાણે છે. જ્યારે હકીકતમાં એવું નથી.

 ચાર ધામ ગ્રંથોમાં ભારતના ચાર ધામના નામ

 1. બદ્રીનાથ,

 2. દ્વારકા,

 3. જગન્નાથ પુરી અને

 4. રામેશ્વરમ   

આ ચાર ધામનું નામ ચાર્જના સ્વરૂપમાં ચર્ચા કરવામાં આવી છે. ત્યાં કોઈ ચોક્કસ માન્યતા નથી, પરંતુ તે સાચું છે કે ચાર ધામ પાપોથી મુક્ત મુસાફરી કરે છે, અને મુક્તિ માટે માર્ગ મોકળો કરે છે. તો ચાલો આપણે સૌ પ્રથમ, બદરીનાથ મંદિરના ચાર ધામના નામ વિશે તમને કહીએ. 

બદ્રીનાથ મંદિર ઉત્તરાખંડના ચમોલી જિલ્લામાં અલકનંદા નદીના કિનારે આવેલું છે. આ મંદિર ભગવાન વિષ્ણુને સમર્પિત છે. આ મંદિર અલકનંદા નદીના ડાબા કાંઠે નર અને નારાયણ નામની બે પર્વતમાળાઓ વચ્ચે આવેલું છે.

 પ્રાચીન શૈલીમાં બનેલું વિશાળ મંદિર 15 મીટર ઊંચું છે. આ મંદિર ત્રણ ભાગમાં વહેંચાયેલું છે, એટલે કે ગર્ભગૃહ, દર્શન મંડપ અને સભા મંડપ. અને મંદિરની અંદર 15 મૂર્તિઓ સ્થાપિત છે, જેમાંથી ભગવાન વિષ્ણુની એક મીટર ઊંચી કાળા પથ્થરની મૂર્તિ છે.

 આ મંદિરને ધરતીનું સ્વર્ગ કહેવામાં આવે છે. આ કારણે દર વર્ષે અનેક શ્રદ્ધાળુઓ અહીં પહોંચે છે. આ મૂર્તિ ભગવાનની સૌથી શુભ સ્વ-પ્રગટ મૂર્તિઓમાંની એક માનવામાં આવે છે.

 બદ્રીનાથ ધામની વાર્તા:

આ મંદિરની સ્થાપના અને નામ વિશે ઘણી કથાઓ પ્રચલિત છે. પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, આ ભૂમિ ભગવાન શિવની હતી, પરંતુ ભગવાન વિષ્ણુને તેમના ધ્યાન માટે જમીનની જરૂર હતી, તેથી તેઓ બાળકનું રૂપ ધારણ કરીને રડવા લાગ્યા.

 તેને રડતો જોઈને માતા પાર્વતી અને શિવજી તેની પાસે આવ્યા અને પૂછ્યું કે તારે શું જોઈએ છે? તેથી તેણે શિવજી પાસે કેદારની જમીન માંગી.

 બીજી કથા એવી છે કે એક વખત દેવી લક્ષ્મી ભગવાન વિષ્ણુ પર ગુસ્સે થઈ ગયા, ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ તેમને શાંત કરવા માટે તપસ્યા કરવાનું શરૂ કર્યું. જ્યારે ભગવાન ઊંડા ધ્યાન દરમિયાન પ્રતિકૂળ હવામાનથી અજાણ હતા, ત્યારે દેવી લક્ષ્મીએ બદ્રી વૃક્ષનો આકાર ધારણ કર્યો અને ભગવાન વિષ્ણુને પ્રતિકૂળ હવામાનથી બચાવવા માટે તેમની શાખાઓથી ઢાંકી દીધા. આ રીતે આ સ્થળનું નામ બદ્રીનાથ પડ્યું.

 આ સ્થાન વિશે એવી પણ માન્યતા છે કે અહીંયા દર્શન કરનાર જીવન-મરણના ચક્રમાંથી મુક્ત થઈ જાય છે. બદ્રીનાથ ધામની માન્યતા એવી પણ છે કે બદ્રીનાથમાં ભગવાન શિવ બ્રહ્મહત્યાથી મુક્ત થયા હતા.

 આ ઘટનાની સ્મૃતિ બ્રહ્મકપાલના નામથી જાણીતી છે. બ્રહ્મકપાલ એક ઉચ્ચ ખડક છે, જ્યાં પૂર્વજોનું શ્રાદ્ધ આપવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ શ્રાદ્ધ કરવાથી પિતૃઓને મોક્ષ મળે છે.

 તો વાત કરીએ ચાર ધામના નામે બીજા સ્થાને આવેલા દ્વારકાધીશ મંદિરની. આ મંદિર ભારતના પશ્ચિમ કિનારે ગુજરાતમાં અરબી સમુદ્રના કિનારે આવેલું છે.

 આ જગ્યા ભગવાન કૃષ્ણનો વાસ હતો. ભગવાન કૃષ્ણ દ્વારા શાસિત રાજ્યો સિવાય, ભગવાન વિષ્ણુએ અહીં રાક્ષસ શંખાસુરનો પણ વધ કર્યો હતો.

 દ્વારકાધીશ મંદિરની વાર્તા:

 દ્વારકાની સ્થાપના પાછળ પણ એક કથા છે. જ્યારે ભગવાન કૃષ્ણએ મથુરાના અત્યાચારી રાજા કંસને મારી નાખ્યો, ત્યારે કંસના સસરા મગધપતિ જરાસંધે કૃષ્ણ અને યાદવોનો સંપૂર્ણ નાશ કરવાનો નિર્ણય કર્યો.

 તેનો બદલો લેવા તેણે મથુરા અને યાદવો પર વારંવાર હુમલા કર્યા. આ કારણે પણ, યાદવોની સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને, શ્રી કૃષ્ણએ મથુરા છોડવાનો નિર્ણય કર્યો અને બધા માટે એક નવું શહેર સ્થાપવાનું વિચાર્યું.

 તેથી ભગવાન કૃષ્ણએ વિશ્વકર્માને દ્વારકાપુરીની સ્થાપના કરવાનો આદેશ આપ્યો, જેમણે આ શહેરનું નિર્માણ એક જ રાતમાં પૂર્ણ કર્યું. તે પછી શ્રી કૃષ્ણ તેમના બધા યાદવ ભાઈઓ સાથે દ્વારકાપુરી ગયા.

 દ્વારકાધીશ મંદિરનું રહસ્ય:

 શ્રી કૃષ્ણએ 36 વર્ષ સુધી દ્વારકાપુરી પર શાસન કર્યું અને જ્યારે શ્રી કૃષ્ણ વૈકુંઠ જવા નીકળ્યા ત્યારે આ ભગવાનની નગરી આપોઆપ સમુદ્રમાં ડૂબી ગઈ અને માત્ર શ્રી કૃષ્ણનું મૂળ મંદિર જ રહ્યું.

 કહેવાય છે કે આજે પણ તે શહેરના અવશેષો સમુદ્રની અંદર મોજૂદ છે, પરંતુ આ અંગે પણ અલગ-અલગ મંતવ્યો છે. એવું કહેવાય છે કે શહેર ડૂબી ગયા પછી, શ્રી કૃષ્ણના પૌત્રે મુખ્ય મંદિર બનાવ્યું જે 2500 વર્ષ જૂનું છે.

 આ મંદિર સાત માળનું મંદિર છે. તેમાં સ્વર્ગદ્વાર અને મોક્ષદ્વાર એમ બે દરવાજા છે. આ મંદિરની ઉંચાઈ લગભગ 157 ફૂટ છે, અને આ મંદિરની ટોચ પર એક શિખર છે, જે 43 મીટર ઊંચો છે, જેના પર એક વિશાળ ધ્વજ લગાવવામાં આવ્યો છે, જેના પર સૂર્ય અને ચંદ્ર બનાવવામાં આવ્યા છે.

 આ ધ્વજની ખાસિયત એ છે કે તે એટલો મોટો છે કે તેને 10 કિલોમીટર દૂરથી પણ જોઈ શકાય છે. આ ધ્વજ દિવસમાં ત્રણ વખત બદલવામાં આવે છે.

તો ચાલો હવે આગળના ચાર ધામના નામ વિશે વાત કરીએ જેનું નામ રામેશ્વરમ છે. રામેશ્વર મંદિર તમિલનાડુના રામનાથપુરમ જિલ્લામાં આવેલું છે. આ પવિત્ર ધામ બંગાળની ખાડી અને અરબી સમુદ્રના સંગમ પર આવેલું છે.

 રામેશ્વરમ મંદિરની દંતકથા:

 આ મંદિરની સ્થાપના પાછળની કથા રામાયણ કાળ સાથે જોડાયેલી છે. પ્રથમ કથા અનુસાર જ્યારે શ્રીરામ, લક્ષ્મણ, હનુમાન અને વાનર સેના લંકા તરફ જઈ રહ્યા હતા ત્યારે તેઓએ વિજય મેળવવા માટે સમુદ્ર કિનારે શિવલિંગ બનાવીને ભગવાન શિવની પૂજા કરી હતી.

 તેનાથી પ્રસન્ન થઈને શિવજીએ શ્રીરામને વિજયશ્રીનું વરદાન આપ્યું. સાથે આશીર્વાદ પામ્યા. શ્રી રામે વિનંતી કરી કે તેઓ હંમેશા આ જ્યોતિર્લિંગ સ્વરૂપમાં લોકોના કલ્યાણ માટે નિવાસ કરે. ભગવાન શંકરે તેમની પ્રાર્થના સ્વીકારી.

 રામેશ્વરમ મંદિર સાથે સંબંધિત અન્ય ઐતિહાસિક દંતકથા સામે આવે છે. રામાયણ અનુસાર એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે ભગવાન રામ માતા સીતા સાથે યુદ્ધ કરીને અયોધ્યા પાછા જઈ રહ્યા હતા ત્યારે તેમને બ્રહ્માહત્યનું પાપ કરવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું.

 આ પાપમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે, તેમને ઋષિઓ દ્વારા ભગવાન શિવની પૂજા કરવાની સલાહ આપવામાં આવી હતી, પરંતુ ટાપુ પર કોઈ શિવ મંદિર ન હોવાથી ભગવાન રામે પવનના પુત્ર હનુમાનને શિવની મૂર્તિ લાવવા મોકલ્યા.

 હનુમાનજી ભગવાન રામના આદેશનું પાલન કરીને નીકળી ગયા હતા, પરંતુ તેમને પાછા ફરવામાં મોડું થયું હતું. આવી સ્થિતિમાં માતા સીતાએ સમુદ્ર કિનારે પડેલી રેતીમાંથી શિવલિંગ બનાવ્યું.

 આ શિવલિંગને પાછળથી રામનાથ કહેવામાં આવ્યું. શ્રી રામે આ શિવલિંગની ભક્તિભાવથી પૂજા કરી અને બાદમાં હનુમાનજી દ્વારા લાવેલા શિવલિંગને ત્યાં સ્થાપિત કરવામાં આવ્યું.

રામેશ્વરમ મંદિરનું રહસ્ય:

 આ ઉપરાંત રામેશ્વરમ મંદિરનું પોતાનું આગવું આકર્ષણ છે. આ મંદિરનો કોરિડોર વિશ્વનો સૌથી મોટો કોરિડોર માનવામાં આવે છે.

 આદિ સેતુના અવશેષો આજે પણ મંદિરની નજીકના સમુદ્રમાં જોવા મળે છે, જેને સામાન્ય રીતે રામ સેતુ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

 તો ચાલો ચાર ધામ એટલે કે જગન્નાથ પુરી ધામના નામના ચોથા ધામ વિશે વાત કરીએ. જગન્નાથ પુરી મંદિર ઓડિશા રાજ્યના પુરી શહેરમાં આવેલું છે.

 જગન્નાથ શબ્દનો અર્થ વિશ્વનો સ્વામી થાય છે.જગન્નાથ પુરી મંદિરમાં મુખ્યત્વે ત્રણ દેવતાઓ નિવાસ કરે છે. ભગવાન જગન્નાથ, તેમના મોટા ભાઈ બલભદ્ર અને તેમની બહેન સુભદ્રા. આ ત્રણેયના અષાઢ શુક્લ પક્ષના બીજા દિવસ મુજબ અંદાજે. જૂન અને જુલાઈ મહિનામાં રથયાત્રાનું આયોજન કરવામાં આવે છે.

 જગન્નાથ પુરીની વાર્તા:

 કળિયુગમાં, શ્રી કૃષ્ણ રાજા ઇન્દ્રદ્યુમ્નના સ્વપ્નમાં દેખાયા અને તેમને પુરીની નદી કિનારે એક વૃક્ષમાં તેમના દેવતા બનાવવા અને પછી મંદિરમાં સ્થાપિત કરવા વિનંતી કરી.

 આજ્ઞા પ્રમાણે રાજા આ કામ માટે સુથાર શોધવામાં વ્યસ્ત થઈ ગયો. આ દરમિયાન તેમને એક વૃદ્ધ બ્રાહ્મણ મળ્યો, જેણે મૂર્તિ બનાવવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી, પરંતુ તેની સાથે એક શરત મૂકી.

 શરત એ હતી કે તે આ દેવતાને બંધ રૂમમાં બનાવશે અને કામ કરતી વખતે કોઈપણ રૂમનો દરવાજો ખોલશે નહીં, નહીં તો કામ અધૂરું રહી જશે.

 કામ ચાલુ થયું, થોડીવાર બંધ રૂમમાંથી અવાજ આવ્યો. પણ થોડી વાર પછી એ રૂમમાંથી કામનો અવાજ આવતો બંધ થઈ ગયો. રાજા અને રાણીને શંકા થવા લાગી કે વૃદ્ધને કંઈક થયું છે.

 આ ચિંતાને લીધે રાજાએ એ ઓરડાનો દરવાજો ખોલી નાખ્યો. દરવાજો ખોલતાની સાથે જ રાજાએ પોતાની સામે એક અધૂરી મૂર્તિ જોઈ.

 ત્યારે રાજાને સમજાયું કે બ્રાહ્મણ બીજું કોઈ નહીં પણ વિશ્વકર્મા પોતે છે. આ પછી, રાજાએ તે અધૂરી મૂર્તિઓ મંદિરમાં સ્થાપિત કરાવી.

 આ જ કારણ છે કે મંદિરમાં પથ્થર કે ધાતુની મૂર્તિની પૂજા કરવામાં આવતી નથી, પરંતુ ઝાડના થડનો ઉપયોગ કરીને બનાવેલી મૂર્તિની પૂજા કરવામાં આવે છે.

 જગન્નાથ મંદિર ભગવાન વિષ્ણુના આઠમા અવતાર ભગવાન કૃષ્ણને સમર્પિત છે. હાલનું મંદિર સાતમી સદીમાં બાંધવામાં આવ્યું હતું.

જગન્નાથ પુરીનું રહસ્ય:

 આ મંદિર ભૂતકાળમાં ત્રણ વખત તૂટી ચૂક્યું છે. આ મંદિર વિશે એક આશ્ચર્યજનક વાત એ છે કે મંદિરની ટોચ પર લાલ ધ્વજ હંમેશા પવનની વિરુદ્ધ દિશામાં લહેરાવે છે અને તેનું કારણ આજ સુધી સ્પષ્ટ નથી થયું.

 આ સાથે આ મંદિરની ટોચ પર સ્થાપિત સુદર્શન ચક્ર પણ પોતાનામાં વિશેષ છે. પુરીમાં કોઈપણ જગ્યાએથી. જો આપણે મંદિરની ટોચ પર સુદર્શન ચક્રને જોઈએ તો હંમેશા એવું લાગે છે કે તે આપણી સામે જ છે. આ ચક્રને નીલચક્ર પણ કહેવામાં આવે છે, અને તે અષ્ટધાતુ ધાતુથી બનેલું છે.

 આમ આપણા હિંદુ શાસ્ત્રો અનુસાર મૂળ ચાર ધામના નામ ચાર મંદિરો તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યા છે.

 ભારતના ચાર ધામના નામોને લગતા પ્રશ્નો અને જવાબો.

 ભારતનું પ્રથમ ધામ કયું છે

 બદ્રીનાથ ધામને ભારતના ચાર ધામોમાંનું પ્રથમ ધામ કહેવામાં આવે છે. એવું કહેવાય છે કે પહેલા આ સ્થાન ભગવાન શિવનું હતું, ભગવાન વિષ્ણુને આ સ્થાન ધ્યાન માટે યોગ્ય લાગ્યું હતું. પછી ભગવાન વિષ્ણુ અહીં સ્થાયી થયા અને મહાદેવ કેદારનાથ ગયા.

 હિન્દુઓના પવિત્ર ચાર ધામ કયા રાજ્યમાં આવેલા છે

 હિંદુઓનું પવિત્ર ચાર ધામ ઉત્તરાખંડ, ગુજરાત, તમિલનાડુ અને ઓરિસ્સામાં આવેલું છે.

 ભારતનું સૌથી મોટું ધામ કયું છે

 બદ્રીનાથ, દ્વારકા, રામેશ્વરમ, જગન્નાથ પુરી આ ચારેય પવિત્ર ચાર ધામના નામે ચાર મોટા સ્થાનો છે.

 ચાર ધામ કયા છે

 બદ્રીનાથ, દ્વારકા, રામેશ્વરમ અને જગ્ગનાથ ​​પુરીને ભારતના વાસ્તવિક ચાર ધામના મુખ્ય નામ માનવામાં આવે છે. પરંતુ ખબર નહીં કેમ બધાને ગેરસમજ થઈ ગઈ છે કે ઉત્તરાખંડના ચાર ધામને દરેક લોકો વધુ મહત્વ આપે છે.