કનખલ હરિદ્વારમાં સ્થિત 11 મંદિરોનું મહત્વ Kankhal Daksh Mandir History in Gujarati

હવે અમે તમને એક પૌરાણિક શહેર કનખલ લઈ જઈએ છીએ જ્યાં શિવપુરાણ અનુસાર આ શહેર રાજા દક્ષ પ્રજાપતિની રાજધાની હતી. તે હરિદ્વારથી દક્ષિણ દિશામાં આવેલું છે. કાંખલ પણ એક પ્રાચીન શહેર છે. આ જગ્યા એક સમયે પ્રજાપતિ દક્ષની રાજધાની હતી. પ્રજાપતિ દક્ષ તે સમયે બ્રહ્માંડના શાસક હતા, અને તેમના આદેશ પર અન્ય પ્રજાપતિઓ તેમનું શાસન ચલાવતા હતા. પ્રજાપતિ દક્ષ એટલો બહાદુર અને પરાક્રમી હતો કે તે સમયે તેમની ઈચ્છા વિના કંઈ જ શક્ય નહોતું. પરંતુ આદર, સંપત્તિ અને સત્તાએ તેના સ્વભાવમાં અભિમાનનું ઝેર ઓગાળી દીધું હતું. તેનો ઘમંડ દિન પ્રતિદિન વધતો ગયો. અને એક દિવસ તેણે અહંકારના નશામાં ભગવાન શંકરનું અપમાન કર્યું.

 પ્રજાપતિ દક્ષની નીડરતાથી બધા દેવતાઓ અને ઋષિઓ સ્તબ્ધ થઈ ગયા, પરંતુ મહાદેવ શંકરે ચૂપચાપ પ્રજાપતિ દક્ષની ગાળો સાંભળી.

 તે ઘટના પ્રયાગમાં બની હતી જ્યાં ઋષિઓએ એક વિશાળ યજ્ઞનું આયોજન કર્યું હતું. ભગવાન શંકર શાંતિપૂર્વક ત્યાંથી ચાલ્યા ગયા. જો વાત અહીં પૂરી થઈ ગઈ હોત તો પણ ગૌરવની વાત હોત.

 પરંતુ પ્રજાપતિ દક્ષ લગભગ અહંકારથી પાગલ થઈ ગયો હતો. અત્યારે પણ પ્રયાગની ઘટના ભૂલી શકાય તેમ નથી કે પ્રજાપતિ દક્ષે કંઢાલમાં વધુ એક પરાક્રમ કર્યું.

 તેમણે પોતાની રાજધાની કનખલમાં એક વિશાળ યજ્ઞનું પણ આયોજન કર્યું હતું. પુરાણોમાં લખેલા વર્ણન મુજબ આટલો મોટો યજ્ઞ આ પહેલા ક્યારેય થયો ન હતો અને પછી ક્યારેય થઈ શકે નહીં.

 તમામ પ્રજાપતિઓ, મહર્ષિઓ, ઋષિઓ, મુનિઓ, દેવતાઓ, ગાંધર્વો અને તેમના સમયના અન્ય મહત્વના લોકોને તે યજ્ઞમાં આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું.

 પરંતુ આશ્ચર્યજનક રીતે, પ્રજાપતિ દક્ષે મહાદેવ શિવ સિવાય તમામ નાના-મોટા જીવોને તેમાં ભાગ લેવા આમંત્રણ આપ્યું હતું.

 જેના કારણે દક્ષની પુત્રી માતા સતી અપમાન સહન ન કરી શકી, અને આ હવનકુંડમાં પોતાનું બલિદાન આપ્યું. આના પર ભગવાન શિવ ગુસ્સે થયા અને રુદ્રનું રૂપ ધારણ કરીને મહારાજા દક્ષનું માથું ઉતારી દીધું. અને સમગ્ર યજ્ઞનો નાશ કર્યો.

 તે પછી, બધા દેવી-દેવતાઓની પૂજા કર્યા પછી, ભગવાન શિવ શાંત થયા અને બકરીનું માથું લગાવીને દક્ષ પ્રજાપતિનો ઉદ્ધાર કર્યો.

 આ મંદિરના તમામ દરવાજાઓનું નામ વેદોના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે.

1. સતીકુંડ

 સતીકુંડ આ મંદિરમાં યજ્ઞકુંડ હજુ પણ છે, જે સતીકુંડ તરીકે ઓળખાય છે. અહીં સ્થિત પ્રાકૃતિક પીંડીનો નજારો અવિસ્મરણીય અને અદ્ભુત છે.

 વડનું વૃક્ષ આ મંદિરના પરિસરમાં એક વિશાળ અને પ્રાચીન વડનું વૃક્ષ પણ છે, જેના પર ભક્તો કલવો બાંધીને તેમની ઈચ્છા પૂછે છે.

 2. ગંગા મંદિર

 પ્રાચીન ગંગા મંદિર વટવૃક્ષની બરાબર સામે આવેલું છે, પ્રાચીન ગંગા મંદિર જેમાં મુખ્ય વસ્તુ ગંગા મૈયા પોતે છે, ભગવાન શિવનો ભગીરથ જીવંત સ્વરૂપમાં બિરાજમાન છે.

 એસી મંદિરની નજીક, ગંગા માતાના પાણીના પ્રવાહની નજીક સતી માતાના પવિત્ર ચરણોનું પ્રતીક હાજર છે. ભક્તો માટે આ ચરણોના દર્શન કોઈ તીર્થથી ઓછા નથી.

 3. હનુમાન મંદિરની શુભેચ્છા

 આ મંદિરની ડાબી બાજુ અને પ્રાંગણમાં સ્થિત છે, ઈચ્છા પૂરી પાડતું હનુમાન મંદિર, કારણ કે આ મંદિરના નામથી જાણીતું છે, અહીં ભગવાન બાલાજી મહારાજ ભક્તોની દરેક મનોકામના પૂર્ણ કરે છે.

4. શનિદેવ મંદિર

 શનિદેવ મંદિર હનુમાન મંદિરની નજીક આવેલું છે, જે કષ્ટોમાંથી મુક્તિ અપાવે છે, શનિદેવ મંદિર, જેમાં શનિદેવ શીલા સ્વરૂપે બિરાજમાન ભક્તોના દુ:ખ દૂર કરે છે.

 5. પારદેશ્વર મહાદેવ

 દક્ષેશ્વર મહાદેવ મંદિરના મુખ્ય દ્વારથી લગભગ બે કિલોમીટરના અંતરે પારદેશ્વર મહાદેવ આવેલું છે, આ અનોખું અને અનોખું મંદિર જેમાં ભગવાન શિવ 151 કિલો શુદ્ધ પારાના રૂપમાં બિરાજમાન છે.

 અને તેની સાથે તેના પરિસરમાં એક પ્રાચીન રૂદ્રાક્ષનું વૃક્ષ પણ છે. જેના પ્લેટફોર્મ પર સમગ્ર ભારતમાં સ્થિત 12 જ્યોતિર્લિંગની પ્રતિકૃતિ મૂકવામાં આવી છે, જેની પરિક્રમા વિશેષ લાભદાયી છે.

 6. સંતોષી માતાનું મંદિર

 સંતોષી માતાનું મંદિર એક વિશાળ આશ્રમ છે, જેમાં માતા વૈષ્ણોનું મુખ્ય સ્વરૂપ ધાતુની પ્રતિમાના રૂપમાં વિરાજિત છે, જેની કારીગરી તમને ખુશ કરશે. આ ઉપરાંત, તેના આંગણામાં, મા દુર્ગાને તેમના વાહનો સાથે તેમના ઘણા સ્વરૂપોમાં સુંદર રીતે દર્શાવવામાં આવ્યા છે.

 7. પાયલોટ બાબા મંદિર

 પાયલોટ બાબાનું મંદિર પોતાનામાં જ પશ્ચિમી અને ભારતીય ઈમારત બનાવવાની કળાનું અદ્ભુત અને અનોખું ઉદાહરણ છે. આમાં મુખ્યત્વે વિશાળ કમળમાં સ્થાપિત શિવલિંગ દેખાય છે.

 8. દરિદ્રભંજન મહાદેવ મંદિર

 દરિદ્રભંજન મહાદેવ મંદિર આ મંદિર મુખ્યત્વે કંખલમાં સ્થિત ભગવાન શિવને સમર્પિત છે. અહીં એક કુદરતી શિવલિંગ છે, અને આ મંદિર સ્મશાનની નજીક આવેલું છે.

 આ મંદિરનું નિર્માણ 1952માં સિરસાના રાય સાહેબ દ્વારા પંડિત કૃષ્ણદેવ દીક્ષિતે કરાવ્યું હતું અને આ મંદિરમાં સતત 40 દિવસ સુધી ભગવાન શિવની પૂજા કરવાથી ભગવાન શિવ ભક્તની દરિદ્રતા દૂર કરે છે.

9. દુઃખભંજન મંદિર

 દુઃખભંજન મંદિર આ મંદિર સ્મશાનના મુખ્ય દ્વારની સામે આવેલું છે. માન્યતા અનુસાર મહાદેવ અહીં વિધિ-વિધાન પ્રમાણે પૂજા કરવાથી ભક્તોના દુ:ખ દૂર કરે છે.

10. ગીતા આશ્રમ

 ગીતા આશ્રમ આ મંદિર મુખ્યત્વે પારદેશ્વર મહાદેવ મંદિરની સામે આવેલું છે, અને તેમાં માતાની પ્રતિમા સ્થાપિત છે.

 11. તિલ ભગેશ્વર

 તિલ ભાગેશ્વર આ મંદિર પોતાનામાં અનોખું અને અદ્ભુત છે. એવું કહેવાય છે કે અહીં સ્થિત પ્રાચીન શિવલિંગ તેજસ્વી બાજુએ તલ જેટલું વધે છે અને કાળી બાજુએ ઘટે છે, તેથી તેના પર માત્ર તલનું તેલ ચઢાવવામાં આવે છે.

 કનખલ નો અર્થ શું છે?

 કનખલને ઉત્તરાખંડના તીર્થધામોમાંનું એક ગણવામાં આવે છે. કનખલ એટલે ખલ, એટલે પાપમાંથી મુક્તિ.

 હરિદ્વારથી કનખલ કેટલું દૂર છે

 કનખલ હરિદ્વારથી 3 કિલોમીટરના અંતરે દક્ષિણ દિશામાં આવેલ છે.