કેદારનાથનો ઇતિહાસ ગુજરાતી kedarnath history in Gujarati

ઉત્તરાખંડ રાજ્યના રુદ્ર પ્રયાગ જિલ્લામાં હિમાલય પર્વતોની ગોદમાં આવેલું કેદારનાથ મંદિર (ધામ) ભગવાન શિવના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે. કેદારનાથ ધામ એ છોટા ચાર ધામમાંથી એક છે અને તેથી જ આજે અમે તમારા માટે કેદારનાથ મંદિરનો ઈતિહાસ (કેદારનાથ મંદિરનો ઈતિહાસ હિન્દીમાં) અને તેનાથી સંબંધિત તમામ માહિતી લઈને આવ્યા છીએ.

એવું માનવામાં આવે છે કે મહાભારતના યુદ્ધ પછી, પાંડવો તેમના ભાઈઓની હત્યાના પાપમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે ભગવાન શિવ પાસે ક્ષમા માંગવા કાશી ગયા હતા, જ્યાં તેઓ ભગવાન શિવને જોઈ શક્યા ન હતા, પછી પાંડવો શિવની શોધમાં કેદારનાથ ગયા હતા. જ્યાં ભગવાન શિવે પાંડવોને જોઈને ભેંસનું રૂપ ધારણ કર્યું હતું.

કેદારનાથ મંદિરનો ઈતિહાસ

ઉત્તરાખંડ રાજ્યના રુદ્ર પ્રયાગ જિલ્લામાં હિમાલય પર્વતોની ગોદમાં આવેલું કેદારનાથ મંદિર (ધામ) ભગવાન શિવના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે. કેદારનાથ ધામ એ છોટા ચાર ધામમાંથી એક છે અને તેથી જ આજે અમે તમારા માટે કેદારનાથ મંદિરનો ઈતિહાસ (કેદારનાથ મંદિરનો ઈતિહાસ હિન્દીમાં) અને તેનાથી સંબંધિત તમામ માહિતી લઈને આવ્યા છીએ.

એવું માનવામાં આવે છે કે મહાભારતના યુદ્ધ પછી, પાંડવો તેમના ભાઈઓની હત્યાના પાપમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે ભગવાન શિવ પાસે ક્ષમા માંગવા કાશી ગયા હતા, જ્યાં તેઓ ભગવાન શિવને જોઈ શક્યા ન હતા, પછી પાંડવો શિવની શોધમાં કેદારનાથ ગયા હતા. જ્યાં ભગવાન શિવે પાંડવોને જોઈને ભેંસનું રૂપ ધારણ કર્યું હતું.

કેદારનાથ ધામને લગતી પૌરાણિક કથાઓ

બદ્રીનાથ ધામની જેમ કેદારનાથ ધામ સાથે પણ ઘણી પૌરાણિક કથાઓ અને માન્યતાઓ જોડાયેલી છે. તો જો તમે કેદારનાથ ધામનો ઈતિહાસ અને કેદારનાથ ધામને લગતી વાર્તાઓ જાણવા માંગતા હો, તો સંપૂર્ણ લેખ વાંચો.

 મહાભારતના યુદ્ધ પછી જ્યારે પાંડવો ભગવાન શિવની માફી માંગવા માટે તેમની શોધમાં નીકળ્યા ત્યારે તેઓ ભગવાન શિવની શોધમાં કેદારનાથ પહોંચ્યા.ભગવાન શિવે તેમને જોયા અને એ જ ટોળામાં ભેંસનું રૂપ ધારણ કર્યું, પરંતુ પાંડવો પણ હાર ન માની.મણિ અને ભીમે ભેંસોના ટોળામાં ભગવાન શિવને ઓળખ્યા.

 પછી ભીમે પોતાનું વિશાળ રૂપ ધારણ કરીને તેના બંને પગ બે પથ્થરો પર ફેલાવ્યા જેની નીચેથી બધી ભેંસ પસાર થઈ ગઈ પરંતુ ભગવાન શિવ અને પહાડોની વચ્ચેથી પસાર થઈ ન હતી. ભેંસના રૂપમાં ભગવાન શિવ તે જ જગ્યાએ અદ્રશ્ય થવા લાગ્યા, પછી ભીમે તેમની પીઠ મજબૂત રીતે પકડી રાખી.ભગવાન શિવે પાંડવોની ભક્તિ જોઈને તેમને પાપમાંથી મુક્ત કર્યા.

કેદારનાથ ધામ

ત્યારથી, કેદારનાથમાં ભગવાન શિવની પૂજા ભેંસની પીઠની આકૃતિના રૂપમાં કરવામાં આવે છે. માન્યતા અનુસાર, એવું કહેવાય છે કે જ્યારે ભગવાન શિવ આ સ્થાન પર અદૃશ્ય થયા હતા, ત્યારે તેમના ધડનો ઉપરનો ભાગ કાઠમંડુમાં દેખાયો હતો જ્યાં આજે "પશુપતિનાથ મંદિર" આવેલું છે.

 ભગવાન શિવના હાથ તુંગનાથ, રુદ્રનાથ પર મુખ, મદમહેશ્વર ખાતે નાભિ અને કલ્પેશ્વર ખાતે વાળ દેખાયા હતા. આ પાંચ સ્થાનો "પંચ કેદાર" તરીકે ઓળખાય છે અને આ તમામ સ્થળો પર ભગવાન શિવના ભવ્ય મંદિરો બનાવવામાં આવ્યા છે.

 2. અન્ય એક વાર્તા અનુસાર, ભગવાન શિવના અવતાર નર અને નારાયણ ઋષિએ હિમાલયના કેદાર સિંહની તપસ્યા કરી હતી અને તેમની પૂજાથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાન શિવ તેમને પ્રગટ થયા અને તેમની પ્રાર્થનાના પરિણામે આ સ્થાન પર આ રૂપમાં નિવાસ કર્યો. જ્યોતિર્લિંગ. કરવા માટે વરદાન આપ્યું.

 કેદારનાથ ધામનો ઈતિહાસ | કેદારનાથ ધામનો ઈતિહાસ હિન્દીમાં જાણ્યા પછી, હવે ચાલો જાણીએ કેદારનાથ ધામના સ્થાપત્ય વિશે

કેદારનાથ આર્કિટેક્ચર

કેદારનાથ મંદિરનું સ્થાપત્ય ખૂબ જ આકર્ષક છે. કેદારનાથનું આ મંદિર કટ્યુરી શૈલીમાં બનેલું છે.

 કેદારનાથ મંદિરના પ્રવેશદ્વાર પર સ્થિત હોલમાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ, પાંડવો, દ્રૌપદી, નંદી અને અન્ય દેવતાઓની મૂર્તિઓ છે.

 મંદિરના દરવાજાની બહાર નંદીની ભવ્ય મૂર્તિ આવેલી છે.

 કેદારનાથ મંદિર 6 ફૂટ ઊંચા ચોરસ પ્લેટફોર્મ પર બનેલું છે.

 મંદિરમાં મુખ્ય ભાગ, મંડપ અને ગર્ભગૃહનો સમાવેશ થાય છે, જેની આસપાસ પરિક્રમાનો માર્ગ છે.

 મંદિરના મુખ્યત્વે 3 ભાગ છે, 1. ગર્ભ ગૃહ 2. મધ્ય ભાગ 3. સભા મંડપ

 ભગવાન કેદારનાથનું સ્વયંભુ જ્યોતિર્લિંગ ગર્ભગૃહની મધ્યમાં આવેલું છે.

 જ્યોતિર્લિંગ પર કુદરતી બલિ અને સ્ફટિકની માળા દેખાય છે.

 જ્યોતિર્લિંગની સામે ગણેશજીની મૂર્તિ અને માતા પાર્વતીનું શ્રીયંત્ર હાજર છે.

 જ્યોતિર્લિંગની આસપાસ ચાર મોટા સ્તંભ છે, જે 4 વેદોનું પ્રતીક માનવામાં આવે છે. આ ચાર સ્તંભો પર વિશાળ કમળ આકારના મંદિરની છત છે.

 મંદિરના ગર્ભગૃહની દિવાલો સુંદર આકર્ષક ફૂલો અને કલાકૃતિઓથી સુશોભિત છે.

કેદારનાથ મંદિરની મુલાકાતનો સમય

શિયાળા દરમિયાન, કેદારનાથ મંદિરના દરવાજા બરફના આવરણને કારણે 6 મહિના માટે બંધ રહે છે અને બાકીના છ મહિના મંદિરના દરવાજા ખુલ્લા રહે છે. કેદારનાથ મંદિરના દરવાજા ખોલવા અને બંધ કરવા માટે મુહૂર્ત લેવામાં આવે છે, પરંતુ સામાન્ય રીતે મંદિરના દરવાજા એપ્રિલ અથવા મે મહિનામાં વૈશાખી પછી ખોલવામાં આવે છે અને 15 નવેમ્બર પહેલા દરવાજા બંધ કરી દેવામાં આવે છે. શિયાળા દરમિયાન કેદારનાથની પંચમુખી મૂર્તિ ઉખીમઠમાં સ્થાપિત કરવામાં આવે છે. 

 ભગવાન કેદારનું મંદિર વહેલી સવારે ભક્તો માટે ખુલી જાય છે.

 મંદિરમાં બપોરે 3:00 થી 5:00 વાગ્યા સુધી વિશેષ પૂજા થાય છે અને તે પછી આરામ માટે મંદિર બંધ કરવામાં આવે છે.

 સાંજે 5:00 વાગ્યે મંદિર ભક્તોના દર્શન માટે ખોલવામાં આવે છે.

 ભગવાન શિવની મૂર્તિને શણગાર્યા બાદ 7:30 થી 8:30 સુધી આરતી કરવામાં આવે છે.

 કેદારનાથ મંદિર રાત્રે 8:30 વાગ્યે બંધ થઈ જાય છે

કેદારનાથ મંદિરની પૂજાનો ક્રમ

કેદારનાથ મંદિરની પૂજા વહેલી સવારે શિવ પિંડને કુદરતી સ્નાન કરીને અને ઘી લગાવીને કરવામાં આવે છે. ત્યાર બાદ ધૂપ અને દીવા પ્રગટાવી આરતી કરવામાં આવે છે. આ સમયે ભક્તો ગઢવી મંદિરમાં પ્રવેશ કરીને પૂજા-અર્ચના કરી શકે છે.સાંજે ભગવાનને વિવિધ રીતે શણગાર અને શણગાર કરવામાં આવે છે. ભક્તો સાંજના સમયે દૂરથી જ કિલ્લાના દર્શન કરી શકે છે.

સવારે પ્રથમ પૂજા

 મહાભિષેક પૂજા,

 પછી અભિષેક,

 ટૂંકો રૂદ્રાભિષેક,

 હેક્સાડેસિમલ પૂજા

 અષ્ટોપચાર પૂજન

કેદારનાથ યાત્રા

દર વર્ષે છોટા ચાર ધામ યાત્રાનું આયોજન કરવામાં આવે છે જેમાં કેદારનાથ યાત્રા તેમજ બદ્રીનાથ ગંગોત્રી અને યમુનોત્રીની યાત્રાનો સમાવેશ થાય છે. ઉખીમઠના ઓમકારેશ્વર મંદિરના પૂજારીઓ હિન્દુ કેલેન્ડરની ગણતરી કર્યા પછી મંદિર ખોલવાની તારીખ નક્કી કરે છે. 

 કેદારનાથ મંદિરના દરવાજા ખોલવાની તારીખ અક્ષય તૃતીયા અને મહાશિવરાત્રીના દિવસે જાહેર કરવામાં આવે છે. મંદિરના દરવાજા બંધ કરવાની તારીખ દિવાળી પછી ભાઈ દૂજના દિવસે નક્કી કરવામાં આવે છે.  

 શિયાળામાં 6 મહિના સુધી મંદિરના દરવાજા બંધ રહે છે.

કેદારનાથ કેવી રીતે પહોંચવું

કેદારનાથ ધામ જવા માટે રુદ્રપ્રયાગથી ગુપ્તકાશી થઈને ગૌરીકુંડ સુધી 20 કિલોમીટર આગળ જવું પડે છે, ત્યાર બાદ 14 કિલોમીટર પગપાળા સડક માર્ગે કેદારનાથ પહોંચવામાં આવે છે.

કેદારનાથથી બદ્રીનાથ કેવી રીતે જવુ

કેદારનાથથી બદ્રીનાથનું અંતર અંદાજે 245 કિલોમીટર છે. જેમાં કેદારનાથથી ગૌરીકુંડ સુધી 18 કિલોમીટરનું ટ્રેકિંગ સામેલ છે. ગૌરીકુંડથી સોનપ્રયાગનું અંતર 5 કિમી છે.સોનપ્રયાગમાં વાહનો માટે પાર્કિંગ છે.

 સોનપ્રયાગ એટલે કે કેદારનાથથી બદ્રીનાથનું અંતર

 સડક માર્ગે કાપવામાં 7 થી 8 કલાક લાગે છે.

 કેદારનાથથી બદ્રીનાથ જવા માટે બે રોડ રૂટનો ઉપયોગ કરી શકાય છે

શું છે કેદારનાથ મંદિરની વાસ્તવિક વાર્તા

એવું માનવામાં આવે છે કે મહાભારતના યુદ્ધ પછી જ્યારે પાંડવો ભગવાન શિવની શોધમાં કેદારનાથ પહોંચ્યા ત્યારે ભગવાન શિવે પાંડવોને જોઈને ભેંસનું રૂપ ધારણ કર્યું હતું. અને ભગવાન શિવ કેદારનાથમાં અદૃશ્ય થઈ ગયા હતા.

કેદારનાથની ઉત્પત્તિ કેવી રીતે થઈ

એવું કહેવાય છે કે આ સ્થાન પર નર અને નારાયણ ઋષિએ તપસ્યા કરી હતી, જેનાથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાન શિવ ત્યાં જ્યોતિર્લિંગના રૂપમાં પ્રગટ થયા હતા અને નિવાસ કર્યો હતો. કેદારનાથ મંદિરનું નિર્માણ પાંડવોના વંશજ જનમેજય દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.

શું છે કેદારનાથ મંદિરનું રહસ્ય

એવું કહેવાય છે કે પાંડવોને આવતા જોઈ ભગવાન શિવે ભેંસનું રૂપ ધારણ કર્યું હતું. પાંડવો ભગવાન શિવની ક્ષમા માંગવા માટે અહીં આવ્યા હતા અને ભીમે ભગવાન શિવને ભેંસના રૂપમાં ઓળખ્યા હતા.

 જે પછી ભગવાન શિવ અદૃશ્ય થઈ ગયા અને તેમનું શરીર 5 અલગ-અલગ સ્થળોએ દેખાયું, જે પંચ કેદાર તરીકે ઓળખાય છે.

કેનો અવતાર કેદારનાથ છે

કેદારનાથ ભગવાન શિવનું સ્થાન છે. અહીં ભગવાન શિવના બળદ (ભેંસ)ની પીઠની આકૃતિની પૂજા કરવામાં આવે છે.

કેદારનાથ મંદિરની રક્ષા કરે છે

બાબા ભૈરોનાથ કેદારનાથ મંદિરની રક્ષા કરે છે. કેદારનાથ પાસે બાબા ભૈરોનાથનું મંદિર છે.

કેદારનાથના પૂજારી શું કહેવાય છે

કેદારનાથના પૂજારીને રાવલ કહેવામાં આવે છે. આ દક્ષિણ ભારતના કેરળના છે.

ગંગોત્રી ધામનો ઈતિહાસ

યમુનોત્રી મંદિરનો ઇતિહાસ

બદ્રીનાથ મંદિરનો ઇતિહાસ

કેદારનાથનો ઇતિહાસ ગુજરાતી

મનસા દેવી મંદિર હરિદ્વાર ઇતિહાસ

ચંડી દેવી મંદિરનો ઈતિહાસ ગુજરાતી